Ẩm thực Guatemala - Vùng đất mỡ màng với nhiều loại thực phẩm trứ danh

Ẩm thực ở Guatemala rất giống với các nước láng giềng như El Salvador hay Mexico. Thức ăn phần lớn dựa trên thành phần nguyên liệu chính là bắp ngô được các dân tộc nền văn hóa Mesoamerican ở Nam Trung Châu Mỹ  trồng và ăn từ nhiều thế kỷ trước.

Trong khi món ăn Mexico với đặc trưng là bánh ngô Tortillas và món ăn Salvador với món bánh Pupusas, thì món ăn quan trọng nhất của người Guatemala là món bánh Tamales, được ăn theo nhiều cách khác nhau và làm với nhiều loại nhân.

Đa phần các món ăn truyền thống trong ẩm thực Guatemala dựa trên cách nấu nướng của người Maya cổ xưa và đặc biệt là dùng bắp ngô, ớt và đậu đen làm nguyên liệu chính. Ngày nay thì còn thêm gạo và các loại bột. Những thức ăn từ các nguyên liệu này được nấu và ăn hàng ngày. Một số loại thực phẩm cũng thường được ăn vào những ngày nhất định trong tuần; Ví dụ, một phong tục phổ biến là ăn Paches (một loại Tamale làm từ khoai tây) vào thứ Năm. Một số món ăn nhất định cũng có liên quan đến những dịp lễ đặc biệt, chẳng hạn như thịt nguội cho Ngày Các Thánh vào ngày 1 tháng 11, hoặc bánh Tamales và  thức uống Ponche, cả hai đều rất phổ biến vào dịp Giáng sinh.

Ẩm thực của vùng miền của Guatemala tương đối ít người biết đến hay phân được tìm hiểu phân vùng; một phần do sự cô lập về địa lý ở vùng cao nguyên núi lửa, và cũng do cuộc nội chiến vào nửa sau của thế kỷ 20 đã làm nản lòng du khách quốc tế và các chuyên gia ẩm thực.

Ngoài ra Guatemala có nhiều món ăn tạm gọi mang tính siêu vùng và không có sự liên quan hay mang đặc trưng liên kết đến các địa phương hay vùng miền cụ thể. Tuy nhiên người ta có thể phân biệt ẩm thực Guatemala hai loại khác nhau, một loại là các món ăn người Maya bản địa thời cố xưa, ngoài ra còn có món ăn của ẩm thực Garifuna , và đây là món ăn vùng bờ biển Caribbean ở Guatemala. Văn hóa Garifuna là sự pha trộn của các sắc dân châu Phi, thổ dân các bộ lạc khu vực Amazon và Nam Mỹ vùng khác cũng như vùng Caribbean. Những ảnh hưởng chủng tộc và văn hóa này đã giúp Guatemala tạo ra một sự pha trộn độc đáo giữa ẩm thực, âm nhạc, tôn giáo và phong tục tập quán riêng.

Nguyên liệu thực phẩm và phong cách nấu nướng Guatemala

Ngô là một thực phẩm chính quan trọng trong ẩm thực Guatemala và đã được trồng trong khu vực từ thời cổ đại cũng như một số rau củ, nhất là khoai mì và đậu. Sô cô la nóng cũng có lịch sử lâu đời ở Guatemala. Trước kỷ nguyên hiện đại, sô cô la được coi là một thứ xa xỉ, và hạt ca cao cũng được người Maya cổ đại sử dụng làm tiền tệ. Thịt heo và thịt bò sau đó được giới thiệu bởi thực dân Tây Ban Nha vào thế kỷ 16, bổ sung cho nguồn thịt địa phương như gà tây, các loại gia cầm khác và cá, hải sản.

Nhiều món ăn của Guatemala được nấu mà không cần sử dụng dầu ăn, với các nguyên liệu được đặt trực tiếp trên comal hoặc gói trong lá. Nhiều món ăn Guatemala có hậu tố '-ik' như một phần của tên chúng; -ik có nghĩa là ớt trong một số ngôn ngữ Maya được sử dụng trong nước

Một số các món ăn đặc trưng của Guatemala mất rất nhiều thời gian để chuẩn bị đúng cách, nhưng kết quả cuối cùng là vô giá, không chỉ vì tất cả dinh dưỡng được đóng gói mà còn cả hương vị. Như món salat nổi tiếng Fiambre của Guatemale như một bữa tiệc thịnh soạn, với nguyên liệu có thể lên đến 50 thứ khác nhau. Tất cả các loại nguyên liệu đều được giữ lạnh. Bạn có thể cùng lúc thưởng thức xúc xích, thịt nguội, thịt gà, tôm, phô mai, trứng luộc, bắp ngâm, hành tây, củ cải đường, ô liu v.v. trong món ăn này.

Thói quen ăn uống của người Guatemale

Bữa ăn trưa và tối của người Guatemala là không tính chính thức, thường mang tính chất xã hội hơn là một sự kiện sinh hoạt hằng ngày chính thức. Mọi người tụ tập với nhau tại nhà hàng, quán ăn, hay quầy thực phẩm đường phố và chia sẻ một bữa ăn đơn giản có thể chỉ bao gồm một phần ăn nhỏ hay một bữa ăn đầy đủ nhiều món ăn.

Bữa ăn sáng của người Guatemala là một bữa ăn quan trọng nhất trong ngày. Bữa sáng ở Guatemala thường được gọi là ‘Desayuno Tipico’ hoặc ‘Bữa sáng điển hình’. Tuy nhiên, bạn cũng có thể nghe nó được gọi là ‘Nhà nguyện Desayuno’ hoặc ‘Bữa sáng của những nhà vô địch’. Với tên gọi như vậy cho thấy bữa ăn sáng được coi trọng và món ăn sáng cũng rất đa dạng dù đều là các thức ăn nấu nướng đơn giản, theo truyền thống.

Hầu hết thức ăn ở Guatemala được phục vụ với một hoặc một số loại thức ăn từ tinh bột chính,bột mì, gạo, bắp bánh rán hoặc bánh ngô, đôi khi cả ba món đều được dọn  và rất khó để có chỗ cho món tráng miệng sau đó.

Thông thường, trừ khi bạn đang tham dự một bữa tiệc được phục vụ trong một hộ gia đình thuộc tầng lớp đặc quyền tuân thủ phong tục kiểu châu Âu, tất cả đồ ăn trong bữa ăn trong một bữa ăn sẽ được dọn ra cùng một lúc.

Nếu bữa ăn diễn ra tại nhà riêng, hãy mang theo một món quà nhỏ để thể hiện sự cảm kích của bạn. Tuy nhiên, đừng mang theo thức ăn - chủ nhà sẽ nghĩ rằng bạn không đánh giá cao thức ăn mà họ đã chuẩn bị hoặc bạn coi người phụ nữ trong nhà là một người nấu ăn không giỏi.

Trong bữa ăn nên ăn tất cả mọi thứ bạn được phục vụ. Nếu bạn không thích mùi vị hay món ăn nào đó, chỉ cần cố gắng ăn một chút. Nếu bạn không thể ăn thứ gì đó vì lý do sức khỏe hoặc tôn giáo, hãy giải thích điều này và xin lỗi vì bất kỳ sự bất tiện nào mà nó có thể gây ra.

Khi bắt đầu bữa ăn, thông lệ là nói với mọi người, “Buen Provecho”. (Thưởng thức món ăn của bạn.) Hầu hết người Guatemala đều khá yên tĩnh sau khi đồ ăn được phục vụ. Những lời khen về món ăn sẽ được hoan nghênh. Ở một số vùng quê, thức ăn được ăn bằng tay.

Trước khi rời khỏi bữa ăn, trước khi đứng dậy hãy nói, "Con permiso, ya vengo." (Được sự cho phép của bạn, tôi sẽ quay lại ngay.) Bạn nên đứng khi khách quan trọng nào đó đến bàn.

Lời nói chào mọi người trong bữa ăn tiêu chuẩn là nâng ly của bạn và nói, "Salud!" Bạn nên luôn nâng cốc chúc mừng của riêng mình: nói rằng bạn hài lòng như thế nào khi đến Guatemala và khen ngợi mọi người đã đối xử với bạn theo cách như một gia đình.

Các nghi thức khác về  ăn uống ở Guatemala dù có một số điểm khác biệt nhưng tương tự như các quy tắc về nghi thức ăn uống ở Mexico, Nicaragua và Costa Rica.  

Các món ăn truyền thống tiêu biểu của Guatemala

Ngoài món salat nổi tiếng Fiambre của Guatemale, bánh Tamales các món ăn truyền thống quốc gia của Guatama  bao gồm nhiều loại hầm bao gồm Kak'ik (Kak-ik), là một món hầm dựa trên cà chua với gà tây, gà hầm Pepián và Cocido. Guatemala còn được biết đến với món Antojitos, bao gồm các món Tamales nhỏ được gọi là Chuchitos, chuối plantain chiên và bánh mì nướng với nước sốt cà chua, Guacamole món trái bơ dằm với nước chanh, hành tây, tỏi, cà chua sắt vuông, muối hay món Chiles Rellenos, món ớt Chile nhồi với cơm, phô mai, thịt và rau. Chúng được chiên giòn và thường được phủ một lớp sốt cà chua cay.

Đối với ẩm thực địa phương, món ăn Guatemala mang tính biểu tượng nhất có lẽ là Pepain, đây là món thịt hầm cay với rau củ và nước sốt đậm đà hương vị làm từ hạt mè và các thành phần khác. Theo truyền thống, tất nhiên là đi kèm với cơm và bánh ngô. Bánh ngô Guatemalan có hương vị rất đậm đà của ngô và bột nhảo bánh có độ đặc hơn khi pha bột làm so với các loại bánh ngô quốc gia khác mà bạn tìm thấy ở các nơi khác trên thế giới.

Các món ăn truyền thống và khá phổ biến khác trong ẩm thực địa phương là  Hilachas, Pulique, Suban-ik, Cocido de Res (súp thịt bò nấu với bắp và cà rốt, bí ngòi), Caldo de Pollo con Arroz (súp nấu với thịt gà, gạo và rau củ), Tamales Negros và Colorados. Những món này thường được nấu và dọn vào cuối tuần, Enchiladas (Đừng nhầm với Enchiladas các nước khác, Enchilada của Guatemala được phục vụ trên bánh Tortilla nướng với hỗn hợp rau, thịt và trứng và món Chuchitos một biến tấu của bánh Tamales.